I Borghi di Octavia

Polonghera

Cese, santuari, capele votive, pilon, afresch. Ij pais d’Octavia a son pien ëd sègn visiv e architetònich che l’òm a l’ha realisà arlongh ij sécoj për testimonié la devossion anvers ij sò protetor divin. Ël paisagi d’Octavia a l’é segnà ën manera nen cancelabila ‘d bin religios dij borgh e dij camp, sègn ch’as peul tochesse con la man sia dla potensa fondiaria e econòmica dla Cesa, sia dla volontà dj’òmo e dle fomne d’armëtse a le fòrse celeste për la salvassion dl’ànima, dla salute, dij racòlt e dle bestie.

A son dzora ‘d tut ij santuari dij camp, costruì fòra dai sénter dij pais, a testimonié la longa e sentìa stòria dla fé catòlica d’Octavia. Spontà ën sij leu ëd miracoj o aparission, ij santuari a j’ero destinassion ëd pelegrinagi e procession, a tiravo fedej da tut ë Piemont ën moment ëd festa ch’a riguardavo ‘dcò j’abitant. Sgrandì con costansa e soagnà da na mira artìstica arlongh ël temp, ël Santuari dla Morëtta, la Beata Vérgin dël Pilon ëd Polonghera, ël Santuari dël Crist dë Scarnafis, la Madòna dj’Alteni ‘d Vilafalèt a son sòlide espression dla religiosità popolar.

«Tnisendse ën Polonghera, dla sconda metà dël sécol XVII, la gròssa gabela dla sal ch’a mnisìa da Nissa, antant che as na mandava na bon-a part a Turin ansima ai barcon dël Pò, con l’àuta as aprovigionava, mersì ai carton, Murel, Raconis, Cavalion e d’àutri comun davzin. La stra anté ch’a passavo costi carton a l’é dita bele ancheuj strada dla Sal.»

Edoardo Calandra, La bufera.

Dëscheurbe Polonghera

Pais ch’as treuva arlongh la Via dla Sal, Polonghera a l’é nassùa pròpi come leu ëd depòsit ëd lòn ch’a mnisìa da la contà ëd Nissa. Rivà ambelessì, la sal a mnisìa carìa dzora ‘d barche piate e trasportà, arlongh ël Pò, fin-a a Turin.

Arlongh ij sécoj Polonghera a l’é dësvlupasse sota ‘l contròl ëd diverse ca nobiliar fin-a a che, dël 1409, a l’é stàita ocupà da j’Acaia e consegnà, con titol comital, a Ludvigh Còsta ‘d Cher, ch’a l’ha ordinà la ristruturassion dël castel. Dël Sessent, le trupe fransèise ch’a andasìo vers Carmagnòla a l’han portaje dij darmagi notàbij. Polonghera as treuva tra ‘l Pò e ‘l torent Varàita. Ël pais a l’é circondà da tera motobin feconda e a l’é ancurnisà da la caden-a dj’Alp.

A l’é ën pais rich dë stòria e d’art, e ancor ancheuj a l’ è na crosiera ‘d pitor, musicista, scultor e scritor.

Santuari Beata Vérgin dël Pilon

Dë dlà dël Varàita, arlongh la stra traversà continuament dai gròss carton ch’a portavo la sal a la “gabela ‘d Polonghera”, as truvava fin-a dal prinsipi dël Quatsent ën pilon ën muradura ch’a portava piturà la mistà dla Vérgin Maria, la midema che ancheuj i pudoma amiré al Santuari. Dël Setsent, ël pilon a l’é diventà ën Santuari: as conta che davzin al leu sernù për edifiché la cesa a-i fussa na fornasa e che ij polongherèis a fèjsso caden-e uman-e për trasporté a brass ij mon dovrà për la costrussion dl’edifissi.
Dël 1794 a l’é stàit ricostruì ën manera completa l’altar magior për euvra dlë scultor dël re Gioann Batista Bernero. La decorassion interna a l’é n’euvra dl’Eutsent dij pitor turinèis Vitòrio Fagnano e Emilio Morgari.

Cesa parochial San Pero ën Vincoli

Dël 1489, là anté ch’as truvava la capela dël Sant Sepolcr, a l’é costruisse la Cesa ‘d San Pero ën Vincoli, dël 1549 destinà a Paròchia al pòst dla cesa ‘d Santa Maria. Dël 1843-44 a l’é stàita realisà la neuva faciada con ën proget dl’architet Tappi ëd Carignan. Trant’agn dòp a l’é stàje ancora n’intervent notàbil: l’ampliament dle navà lateraj con la gionta ‘d quat capele, për via dla chërsùa dla popolassion. Al sénter dla navà as nòta l’ansëgna dla famija Còsta ‘d Polonghera, proprietaria dël castel: singh bande d’òr ën camp azur, dzormontà da na testa ‘d leon alà con ël mòt De jour en jour.
Quat gròsse tèile a circondo l’altar magior, al qual a-i va dapress ël còr arvestì ëd bòsch. Na capela lateral a mérita na mension particolar: cola dedicà a San Severian, patron dël pais, ricordà la prima dumìnica d’agost.

Palass Comunal

Da giumai pì che sent agn j’ufissi comunaj as treuvo ënt ël palass ch’a j’era dij cont Fossati.

Dòp esse stàit fin-a al sécol XIX meison nòbila, a j’era diventà colegi, për peui esse catà dël 1911 dal Comune. Bele jë scòle elementar a son stàite trasferìe ambelelì. La ca comunal a brilia ën tra j’àutre abitassion dël pais për la torëtta cìvica, da la qual as peul veghse ël pais antregh. Na vira ël palass Fossati a contnìa d’àutri edifissi, tra ij quai ën teàter con 300 pòst, che ancheuj a esist pì nen.

Musé dël soldarin

Inaugurà dël 2005 e ën costa sede dal 2013, ël musé a òspita la particolar colession cuijia ënt j’agn da Dumini Colombatto: arme stòriche, divise, figurin-e, ricostrussion ëd bataje e diorama. Pì ëd 3.000 soldarin ëd piomb fundù, piturà a man, ch’a përcoro la stòria militar mondial, da j’àntich guerié assiro, grech e roman fin-a a la sconda guèra mondial, passand për l’età ëd mes, le bataje ‘d Napoleon, cole risorgimentaj e american-e.

Cesa ‘d Santa Maria

La cesa pì antica ‘d Polonghera a l’é sigura cola ‘d Santa Maria ‘d Codevilla: già esistenta dël sécol X, as truvava ënt la zòna fortificà dël pais.
Mnùita paròchia dël 1436, a l’é stàita via via abandonà e trascurà dòp ël trasferiment dla paròchia ënt la cesa ‘d San Pero, e a l’é andàita ën ruin-a. Davzin a cola cesa, prima d’esse spostà ën region San Ròch, a j’era ël camposanto.

Ricostruìa scond ël proget dël famos architet Giusep Talucchi tra ‘l 1838 e ‘l 1841, ancheuj a l’é n’esempi ‘d pregi d’architetura neoclàssica, caraterisà ën faciada da l’usagi dl’ordin iònich, stil architetònich che a rielabora col dovrà për ij tempi dl’àntica Grecia.

Ël castel ëd Polonghera

La prima strutura ‘d difèisa dël pais a l’é stàita costruìa dantorn al sécol XI; guastà da guère e feu, a l’é stàit peui ën part devastà da l’assedi ‘d Giaco d’Acaia (come ricordà ëdcò ënt l’ansëgna dël comune). Ël castel ëd Polonghera a pijava la soa importansa da l’esse a difèisa dë stra importante, ën castel ëd pianura costruì ënt ën pont nevràlgich anté che a passava ël traspòrt dla sal da la campagna ‘d Nissa për Turin e la Savòja.

Ël castel a l’ha patì tante trasformassion; la forma d’ancheuj a ven da l’arnovament fàit dël 1693 dòp ai ravagi generà dal passagi dle trupe fransèise: imponente a sponto l’àntica tor quadrà d’àngol (àuta 22 méter) e n’àutra tor pì bassa.

Ancheuj a l’é meison privà dij Marchèis ëd San German, anvod dël re dla Belgica.