I Borghi di Octavia
Polonghera
Cese, santuari, capele votive, pilon, afresch. Ij pais d’Octavia a son pien ëd sègn visiv e architetònich che l’òm a l’ha realisà arlongh ij sécoj për testimonié la devossion anvers ij sò protetor divin. Ël paisagi d’Octavia a l’é segnà ën manera nen cancelabila ‘d bin religios dij borgh e dij camp, sègn ch’as peul tochesse con la man sia dla potensa fondiaria e econòmica dla Cesa, sia dla volontà dj’òmo e dle fomne d’armëtse a le fòrse celeste për la salvassion dl’ànima, dla salute, dij racòlt e dle bestie.
A son dzora ‘d tut ij santuari dij camp, costruì fòra dai sénter dij pais, a testimonié la longa e sentìa stòria dla fé catòlica d’Octavia. Spontà ën sij leu ëd miracoj o aparission, ij santuari a j’ero destinassion ëd pelegrinagi e procession, a tiravo fedej da tut ë Piemont ën moment ëd festa ch’a riguardavo ‘dcò j’abitant. Sgrandì con costansa e soagnà da na mira artìstica arlongh ël temp, ël Santuari dla Morëtta, la Beata Vérgin dël Pilon ëd Polonghera, ël Santuari dël Crist dë Scarnafis, la Madòna dj’Alteni ‘d Vilafalèt a son sòlide espression dla religiosità popolar.
«Tnisendse ën Polonghera, dla sconda metà dël sécol XVII, la gròssa gabela dla sal ch’a mnisìa da Nissa, antant che as na mandava na bon-a part a Turin ansima ai barcon dël Pò, con l’àuta as aprovigionava, mersì ai carton, Murel, Raconis, Cavalion e d’àutri comun davzin. La stra anté ch’a passavo costi carton a l’é dita bele ancheuj strada dla Sal.»
Edoardo Calandra, La bufera.
Dëscheurbe Polonghera
Pais ch’as treuva arlongh la Via dla Sal, Polonghera a l’é nassùa pròpi come leu ëd depòsit ëd lòn ch’a mnisìa da la contà ëd Nissa. Rivà ambelessì, la sal a mnisìa carìa dzora ‘d barche piate e trasportà, arlongh ël Pò, fin-a a Turin.
Arlongh ij sécoj Polonghera a l’é dësvlupasse sota ‘l contròl ëd diverse ca nobiliar fin-a a che, dël 1409, a l’é stàita ocupà da j’Acaia e consegnà, con titol comital, a Ludvigh Còsta ‘d Cher, ch’a l’ha ordinà la ristruturassion dël castel. Dël Sessent, le trupe fransèise ch’a andasìo vers Carmagnòla a l’han portaje dij darmagi notàbij. Polonghera as treuva tra ‘l Pò e ‘l torent Varàita. Ël pais a l’é circondà da tera motobin feconda e a l’é ancurnisà da la caden-a dj’Alp.
A l’é ën pais rich dë stòria e d’art, e ancor ancheuj a l’ è na crosiera ‘d pitor, musicista, scultor e scritor.