I Borghi di Octavia

Cavalion e la seda

Cavalion, come ‘dcò l’avzina sità ëd Racunis, a l’ha n’anliura fòrta con la seda: la produssion dla seda (dzora ‘d tut cola gresa e dij filà) a l’é stàita, për sécoj, la prinsipal atività econòmica ‘d tante region italian-e.

Nen tuj però a san che da la fin dël Sessent a la metà dl’Eutsent a l’é stàita la se-da piemontèisa a esse considerà la mej al mond.

Se Racunis a l’é rivà a avèj, tra Ses e Setsent, bin 33 filande con 4.000 adet, l’avzin-a Cavalion a l’ha contribuì al dësvlup econòmich dël teritòri con n’ùnich gròss impiant produtiv: la fàbrica për la seda Gioannetti-Ceriana, specialisà ënt la pro-dussion dl’organsin, ën filà pì resistent dël normal fil ëd seda përchè costi-tuì da doi o pì filà ëd seda gresa tòrt cobià.

«Motobin frësca d’istà e càuda d’invern, la seda a l’é da sécoj considerà la pì nòbila, la pì còtia, la pì fin-a ën tra le fibre naturaj»
La Seda

Dëscheurbe Cavalion

A na desen-a ‘d chilòmetro da Racunis, a razon considerà la capital dla seda ën Piemont, ël sénter ëstòrich ëd Cavalion a l’é an efet dominà dal Setificio Gioanetti-Ceriana, na gròssa costrussion ëd quat pian dël 1752 che ancheuj a rapresenta un-a dle pì significative testimonianse d’archeologìa industrial dël Piemont.

Ma ‘l pais a l’é nen mach seda! Documentà fin-a da l’época dl’età ëd mes, Cavalion a conserva an efet quàich tesòr che ‘t dirìe nen: come ‘l Palassòt, ën bel palass dël rinassiment ch’a s’arconòss për la tor quadrà e ën lobion dzora tre ordin; la Cesa Parochial dl’Assunta, anté ch’as conserva na tèila dla scòla dël Moncalv; ël Castel ëd Cavalion, ën vajant edifissi sostnù – leteralment – da doe gròsse tor circolar ch’a conserva antregh ël sò anciarm medieval.

Cesa ‘d Santa Maria Assunta

La cesa parochial as treuva ën piassa Santa Maria al sénter ëd Cavalion. Documentà dal 1386, l’edifissi a presenta ancora ënt la part posterior la resta dël presbiteri costruì dël 1437, ma la strutura completa a armonta ai travaj ëd ristruturassion a parte dal 1626. 

La strutura a l’ha n’àula ùnica afiancà da doe serie ‘d capele che a custodisso diversi important tesor dle cese anterior, come la sorgiss batesimal dël Singhent ancheuj ënt la prima capela a la drita (1526). La teila dla Madlen-a ai pe dël Crist ën cros conservà ënt la prima capela dë snistra a l’é atribuìa a Gioann Antòni Molineri, pitor ëd Savian anlev dël conterani Gioann Angel Dolce. La cesa a conserva oltrapì na teila atribuìa a Vielm Caccia dit ël Moncalv, un dij protagonista dla pitura dël Sessent ën Piemont. La mensa dl’altar magior a conserva j’arlichie ‘d San Roman, patron ëd Cavalion, traslà dël 1666; ënt ël còr as peul veghse ël grand oval dipint da Agostin Cotolengh che rafigura la Madòna ën glòria con Sant’Ignassi e San Fransesch ëd Sales. Jë stuch estern dla faciada, ch’a figuro fris, curnis, feston, fruta e grotesche, a son stàit arportà da pòch a l’antìch ësplendor mersì a n’euvra ‘d polissìa.

Castello di Cavallerleone

L’aspet a l’é ën prevalensa medioeval. Ël castel, con ël sò volum decadent dal fòrt incant medioeval, as treuva a pòchi pass da piassa Santa Maria. Costruì për volontà dij Nucetto dël sécol XIV e amplià arlongh tut ël sécol dòp, l’edifissi as dësvlupa dzora na pianta a “L” caraterisà da doe tor circolar: un-a a l’àngol formà dai doi còrp dl’edifissi e l’àutra a la ponta dl’ala meridional. La particolarità ëd costa ala a l’é na lòbia dël Singhsent tacà a la tor d’àngol. Për via d’ën cròl dël 1995 as peul pì nen veghse na fnestra crosià ën cheuit. L’ala nòrd as presenta dëspojà da la banda dla stra, ma ënt la front interna a l’ha ën paràmeter dël Setsent con ën logion a l’ùltim pian. L’intern dël castel a conserva ën part vòlte ëd bòsch dla fin dl’età ëd mes e, ënt la tor d’àngol, na capela con afresch dël Setsent.

Villa Carron Ceva

La vila as treuva a la fin dël pais ëd Cavalion vers Racunis, ënt ën parch secolar. As trata d’ën sever edifissi caraterisà da la torëtta ‘d belavista median-a, ch’as peul armnesse a lë stil dl’architet piemontèis Giusep Castelli, che ënt le quat sale a pian teren a l’ha dj’afresch ëd géner prospétich dij frej Pero Antòni cit e Gioann Pero Pozzo (1777). Ël nòm dla Vila a ven da l’aleansa matrimonial stabilìa dël 1817 tra ij Marchèis Carron ëd San Tomà, ch’a son stàit ij prim proprietari, e ij Ceva. 

Setificio Ceriana – Gioanetti

Ël Setificio Ceriana-Gioanetti a l’é na gròssa costrussion ëd quat pian dël 1752, caraterisà da n’imponenta faciada con tor-scala, ch’a testimònia l’importansa ch’a l’ha avù a Cavalion l’industria dla seda ënt ij sécoj XVIII e XIX. Dël 1891 a l’é stàit giontà, ënt la cort interna, ën neuv còrp ëd fàbrica ëd doi pian, destinà a la tratura dij bigat. L’edifissi, un-a dle pì significative testimonianse d’archeologìa industrial dël Piemont, a pija ‘l nòm da la famija Ceriana, originaria ‘d Valensa, ch’a l’é stàita proprietaria dal 1846 al 1933, passand peui la gestion ai Gioanetti. La produssion a l’é chità definitivament dël 1936. 

Palazzo Balbo Ferrero

Conossù come ‘l “Palassòt”, ël palass a armonta a la fin dël Singhsent e as treuva ën piassa Santa Maria, al sénter ëd Cavalion. Dal 1472 a l’é stàit residensa dij Balbo ‘d Vinaj, da col an consgnor ëd Cavalion, vendùa peui dël 1650 ai Lamberti ‘d Robilant. L’aspet d’ancheuj as deuv ai travaj realisà n’ocasion dël matrimòni ‘d Righino Balbo con Bianca Ferrero ‘d Bonavalle (1593). L’edifissi a conten na tor quadrà dël ricet medioeval ëd Cavalion (prima metà dël sécol XIII) e a presenta ëns la front a mesdì ën bel logion organisà dzora tre ordin, ën prinsipi afacià dzora ën giardin cintà (ancheuj dësparì). Da la banda nòrd as treuva ël porton d’intrada sota a ën pòrti al pian teren; al prim pian a-i é ën salon d’onor che a presenta na vòlta ‘d bòsch a cassiëtton sostnù da modion modanà anté ch’a son rapresentà j’ansëgne dla famija Balbo e dij Ferrero.

Confraternita dei Disciplinati

La cesa dla Confraternita a l’é n’edifissi dla fin dël Singhsent, con ën cioché ch’a armonta al 1777, ch’as treuva al sénter ëd Cavalion e a pòche senten-e ‘d méter da piassa Santa Maria. L’edifissi a presenta na faciada con element neoclàssich e n’intern misurà e linear, ën slë stil dj’edifissi dël temp. Tra j’element d’interessi as segnala ënt la capela ‘d drita ël grup statuari ën cartapista ‘d San Giusep e angej, euvra dlë scultor ëd Cavalion Gioann Batista Bernero (1735-1796) e atribuìa a j’agn tra ‘l 1760 e ‘l 1770. Ënt l’edifissi as peul amiresse l’altar dij Trinitari con na teila cha rapresenta ‘l Riscat djë s-ciav e l’òrgo realisà da Carlo Vattino ‘d Sental dël 1855. Dla strutura dl’altar magior ën stil baròch a fasìo part ëdcò na Sacra Famija, euvra d’Andrea Vinai (1880), e na teila ‘d Fransesch Clàudi Beaumont, ancheuj pì nen visibile e conservà, për motiv ëd sicurëssa, da n’àutra part.

Dëscheurbe Cavalion

A na desen-a ‘d chilòmetro da Racunis, a razon considerà la capital dla seda ën Piemont, ël sénter ëstòrich ëd Cavalion a l’é an efet dominà dal Setificio Gioanetti-Ceriana, na gròssa costrussion ëd quat pian dël 1752 che ancheuj a rapresenta un-a dle pì significative testimonianse d’archeologìa industrial dël Piemont.

Ma ‘l pais a l’é nen mach seda! Documentà fin-a da l’época dl’età ëd mes, Cavalion a conserva an efet quàich tesòr che ‘t dirìe nen: come ‘l Palassòt, ën bel palass dël rinassiment ch’a s’arconòss për la tor quadrà e ën lobion dzora tre ordin; la Cesa Parochial dl’Assunta, anté ch’as conserva na tèila dla scòla dël Moncalv; ël Castel ëd Cavalion, ën vajant edifissi sostnù – leteralment – da doe gròsse tor circolar ch’a conserva antregh ël sò anciarm medieval.

Chiesa Santa Maria Assunta

La cesa parochial as treuva ën piassa Santa Maria al sénter ëd Cavalion. Documentà dal 1386, l’edifissi a presenta ancora ënt la part posterior la resta dël presbiteri costruì dël 1437, ma la strutura completa a armonta ai travaj ëd ristruturassion a parte dal 1626. 

La strutura a l’ha n’àula ùnica afiancà da doe serie ‘d capele che a custodisso diversi important tesor dle cese anterior, come la sorgiss batesimal dël Singhent ancheuj ënt la prima capela a la drita (1526). La teila dla Madlen-a ai pe dël Crist ën cros conservà ënt la prima capela dë snistra a l’é atribuìa a Gioann Antòni Molineri, pitor ëd Savian anlev dël conterani Gioann Angel Dolce. La cesa a conserva oltrapì na teila atribuìa a Vielm Caccia dit ël Moncalv, un dij protagonista dla pitura dël Sessent ën Piemont. La mensa dl’altar magior a conserva j’arlichie ‘d San Roman, patron ëd Cavalion, traslà dël 1666; ënt ël còr as peul veghse ël grand oval dipint da Agostin Cotolengh che rafigura la Madòna ën glòria con Sant’Ignassi e San Fransesch ëd Sales. Jë stuch estern dla faciada, ch’a figuro fris, curnis, feston, fruta e grotesche, a son stàit arportà da pòch a l’antìch ësplendor mersì a n’euvra ‘d polissìa.

Castello di Cavallerleone

L’aspet a l’é ën prevalensa medioeval. Ël castel, con ël sò volum decadent dal fòrt incant medioeval, as treuva a pòchi pass da piassa Santa Maria. Costruì për volontà dij Nucetto dël sécol XIV e amplià arlongh tut ël sécol dòp, l’edifissi as dësvlupa dzora na pianta a “L” caraterisà da doe tor circolar: un-a a l’àngol formà dai doi còrp dl’edifissi e l’àutra a la ponta dl’ala meridional. La particolarità ëd costa ala a l’é na lòbia dël Singhsent tacà a la tor d’àngol. Për via d’ën cròl dël 1995 as peul pì nen veghse na fnestra crosià ën cheuit. L’ala nòrd as presenta dëspojà da la banda dla stra, ma ënt la front interna a l’ha ën paràmeter dël Setsent con ën logion a l’ùltim pian. L’intern dël castel a conserva ën part vòlte ëd bòsch dla fin dl’età ëd mes e, ënt la tor d’àngol, na capela con afresch dël Setsent.

Villa Carron Ceva

La vila as treuva a la fin dël pais ëd Cavalion vers Racunis, ënt ën parch secolar. As trata d’ën sever edifissi caraterisà da la torëtta ‘d belavista median-a, ch’as peul armnesse a lë stil dl’architet piemontèis Giusep Castelli, che ënt le quat sale a pian teren a l’ha dj’afresch ëd géner prospétich dij frej Pero Antòni cit e Gioann Pero Pozzo (1777). Ël nòm dla Vila a ven da l’aleansa matrimonial stabilìa dël 1817 tra ij Marchèis Carron ëd San Tomà, ch’a son stàit ij prim proprietari, e ij Ceva. 

Setificio Ceriana – Gioanetti

Ël Setificio Ceriana-Gioanetti a l’é na gròssa costrussion ëd quat pian dël 1752, caraterisà da n’imponenta faciada con tor-scala, ch’a testimònia l’importansa ch’a l’ha avù a Cavalion l’industria dla seda ënt ij sécoj XVIII e XIX. Dël 1891 a l’é stàit giontà, ënt la cort interna, ën neuv còrp ëd fàbrica ëd doi pian, destinà a la tratura dij bigat. L’edifissi, un-a dle pì significative testimonianse d’archeologìa industrial dël Piemont, a pija ‘l nòm da la famija Ceriana, originaria ‘d Valensa, ch’a l’é stàita proprietaria dal 1846 al 1933, passand peui la gestion ai Gioanetti. La produssion a l’é chità definitivament dël 1936. 

Palazzo Balbo Ferrero

Conossù come ‘l “Palassòt, ël palass a armonta a la fin dël Singhsent e as treuva ën piassa Santa Maria, al sénter ëd Cavalion. Dal 1472 a l’é stàit residensa dij Balbo ‘d Vinaj, da col an consgnor ëd Cavalion, vendùa peui dël 1650 ai Lamberti ‘d Robilant. L’aspet d’ancheuj as deuv ai travaj realisà n’ocasion dël matrimòni ‘d Righino Balbo con Bianca Ferrero ‘d Bonavalle (1593). L’edifissi a conten na tor quadrà dël ricet medioeval ëd Cavalion (prima metà dël sécol XIII) e a presenta ëns la front a mesdì ën bel logion organisà dzora tre ordin, ën prinsipi afacià dzora ën giardin cintà (ancheuj dësparì). Da la banda nòrd as treuva ël porton d’intrada sota a ën pòrti al pian teren; al prim pian a-i é ën salon d’onor che a presenta na vòlta ‘d bòsch a cassiëtton sostnù da modion modanà anté ch’a son rapresentà j’ansëgne dla famija Balbo e dij Ferrero.

Confraternita dei Disciplinati

La cesa dla Confraternita a l’é n’edifissi dla fin dël Singhsent, con ën cioché ch’a armonta al 1777, ch’as treuva al sénter ëd Cavalion e a pòche senten-e ‘d méter da piassa Santa Maria. L’edifissi a presenta na faciada con element neoclàssich e n’intern misurà e linear, ën slë stil dj’edifissi dël temp. Tra j’element d’interessi as segnala ënt la capela ‘d drita ël grup statuari ën cartapista ‘d San Giusep e angej, euvra dlë scultor ëd Cavalion Gioann Batista Bernero (1735-1796) e atribuìa a j’agn tra ‘l 1760 e ‘l 1770. Ënt l’edifissi as peul amiresse l’altar dij Trinitari con na teila cha rapresenta ‘l Riscat djë s-ciav e l’òrgo realisà da Carlo Vattino ‘d Sental dël 1855. Dla strutura dl’altar magior ën stil baròch a fasìo part ëdcò na Sacra Famija, euvra d’Andrea Vinai (1880), e na teila ‘d Fransesch Clàudi Beaumont, ancheuj pì nen visibile e conservà, për motiv ëd sicurëssa, da n’àutra part.

La capela as treuva ën sla snistra dla stra për Racunis, pen-a dòp a la Vila Carron-Ceva. As trata d’ën cit edifissi che ënt la strutura a conserva nen particolar element d’interessi, ma che a conserva ën sl’altar n’afresch che a l’é stàit atribuì a Gioann Angel Dolce ëd Savian e ch’a figura la Madòna ën tron con ën brass ël Bambin Gesù afiancà dai Sant Gioachin e Ròch.

La ca canònica as treuva daré a la cesa parochial, a l’imboch ëd via Carron Ceva, e a armonta al sécol XV. Da la stra a presenta na part dël parament murari original ën mon a vista con na cita vertura su modion dzora n’intrada ancheuj sarà. A l’é squasi completament dësparìa, nopà, na fassa afrescà con motiv fioral e fitomorf, vers l’àngol dla cesa. La front interna a presenta ën pòrti con logion.

Ël palass, edificà tra ‘l 1677 e ‘l 1679, as treuva al sénter dël pais, dacant a la cesa parochial. Dal 1680 residensa nobiliar dël Marchèis ëd Ceva e Nosèj, e ‘dcò Marchèis ëd Cavalion, a j’era stàita pensà come meison estiva. Për conservé al mej ël fresch a l’intern le sale a son stàite dispòste a nòrd con muraje motobin spësse e son stàit dispòst dj’erbo dëdnans a la faciada ch’a varda a mesdì për fé ombra.

Dël 1826 ël palass a l’é stàit catà da Medeo Barberi ‘d Branzola, ch’a l’é ocopasse dël restaur. Ancheuj ënt ël salon dlë scond pian as peul ancora amiresse l’arnomà tapissarìa inglèisa a largh bindej azur ch’a j’era tant ëd mòda ënt la sossietà turinèisa ‘d metà Eutsent. L’intrada dël pian teren a l’é stàita rivestìa da na vòlta a cassiëtton ëd bòsch e peui trasformà ën Sala dj’Arme: dzora cole muraje as pudìo amiresse diversi tòch ëd grand valor colessionà arlongh la vita militar ‘d Medeo e dij sò sucessor. La galerìa a colòne e arch ch’a dasìa ën sël giardin a l’é stàita sarà con ëd vedrià a l’inglèisa, la faciada su via Statuto a l’é stàita decorà con motiv ornamentaj e ‘l fruté a l’é stàit circondà da quat leje anté ch’a j’era ën bërsò ch’a tnisìa na vis. Ël palass a l’é stàit peui ardità da la fija Matilda Eugenia, che dël 1888 a l’ha piantà al sénter dël giardin ël famos fò (che ancheuj a esist pì nen) ch’a l’é diventà un dij pì gròss d’Euròpa, dedicà a la surtìa da l’Academia militar ëd Mòdena ëd sò novod Carlo Levesi. Soa fija Eugenia a l’ha ardità l’amor për Cavalion e a l’ha realisà lë chalet neuv dacant a l’ala antica. Ancheuj ël palass a l’é proprietà dla famija Levesi.