I Borghi di Octavia
Casalgrass
L’eva, sorgiss ëd vita. Ancheuj, costumà a l’eva corenta ën ca e a la soa pien-a disponibilità, i pijoma për bon ch’a sia parèj; ma fin-a a quàich desen-a d’agn fa l’eva a j’era për dabon ël prinsipi ‘d tut. Da bèive, as capiss, ma nen mach: l’eva a l’é indispensabila për bagné ij camp e për boré le bestie. Ma l’eva a servìa ‘dcò come energìa, për fé bogé le pale dij mulin. E l’eva dle rivere e dij lagh a stërmava richësse come pess e sabia, antant che dzora ‘d chila as truvavo le figùre professionaj dij barcareuj e dij traghetator. E da le rivere a partìo le bialere che, con le soe ciuse regolamentà ën manera rìgida (e càusa ‘d ruse), a portavo l’eva për tut ël teritòri, e con chila la vita.
L’eva: ën soget ch’a treuva spassi a Casalgrass come ën tuj ij pais d’Octavia. Ël Pò maestos, ël Varàita e ‘l Màira, ma bele le senten-e ‘d chilòmetri ‘d canaj e arianòt, artifissiaj e naturaj, ch’a porto vita e sostanse seguend le legi dla fìsica e dla natura.
«Ël viagiator che, surtì da Turin, a passa da la stra provincial ëd Salussi, anviron për tranta chilòmetri, oltrepassà ël Pò a s’ambat ënt ën vilagi modest popolà da milasinghsent abitant. A l’é Casalgrass. La rivera real ch’a lo dësfend a nòrd, na tor a levant, a mesdì press che ël Castel antregh dl’età ëd mes ëd Carpenëtta, a ponent da ùltim ël palass o, vardandlo da bin, pitòst ca fòrta che abitassion sivil dij sò sgnor primitiv squasi a t’invito a arserchene l’origin e le vicende sivij, politiche e religiose dël passà.»
(Prevòst Gioann Batista Cerva, Il villaggio di Casalgrasso, 1929)
Scoprire Casalgrasso
Ën borgh nassù dl’ann Mila. Cost a l’é Casalgrass, pais con na stòria longa e anciarmanta, ch’as treuva davzin a tre rivere (Pò, Màira e Varàita) e che da sempi a gava da la fecondità dla tèra la soa richëssa.
Pais agrìcol, da sempi, ch’a l’ha vist cambié, ënt j’ùltimi sent agn, tipologìe e modalità dj’atività produtive: la càuna, la menta, l’anlevament dij bigat e dij bovin a son stàit arlevà dai cereaj, da la sòja e da la fruta. Ma l’ànima agrìcola a resta, con produssion ëd qualità sempe neuve e, sovens, recùper ëd coltivassion tradissionaj.
Ën pais che a j’era ‘dcò al sénter dle vie trafigà ëd comunicassion ëd costa fëtta ‘d Piemont al confin tra le provinse ‘d Turin e Coni, a lë sboch dle valade ënt la pianura: già dël 1880 ël tramvaj Turin-Morëtta a fërmava bin doe vire ën pais.
Palass Comunal
![casalgrasso-palazzo-comunale-vert](http://www.tuttodiriso.it/wp-content/uploads/2021/11/casalgrasso-palazzo-comunale-vert.jpg)
Castel ëd Carpenëtta
![casalgrasso-castello-di-carpenetta-vert](http://www.tuttodiriso.it/wp-content/uploads/2021/11/casalgrasso-castello-di-carpenetta-vert.jpg)
Santuari dla Madonin-a
![casalgrasso-santuario-della-madonnina-vert](http://www.tuttodiriso.it/wp-content/uploads/2021/11/casalgrasso-santuario-della-madonnina-vert.jpg)
Casafòrt
![casalgrasso-casaforte-vert](http://www.tuttodiriso.it/wp-content/uploads/2021/11/casalgrasso-casaforte-vert.jpg)
Cesa ‘d San Ròch
![casalgrasso-chiesa-di-san-rocco-vert](http://www.tuttodiriso.it/wp-content/uploads/2021/11/casalgrasso-chiesa-di-san-rocco-vert.jpg)
Cesa parochial ëd San Gioann
![casalgrasso-chiesa-parrocchiale-sangiovanni-vert](http://www.tuttodiriso.it/wp-content/uploads/2021/11/casalgrasso-chiesa-parrocchiale-sangiovanni-vert.jpg)
Cesa dij Batù
![casalgrasso-chiesa-dei-battuti-vert](http://www.tuttodiriso.it/wp-content/uploads/2021/11/casalgrasso-chiesa-dei-battuti-vert.jpg)
Cesa ‘d Santa Cros
![casalgrasso-chiesa-di-santa-croce-vert](http://www.tuttodiriso.it/wp-content/uploads/2021/11/casalgrasso-chiesa-di-santa-croce-vert.jpg)
Lagh dla Gava
![casalgrasso-lago-della-cava-vert](http://www.tuttodiriso.it/wp-content/uploads/2021/11/casalgrasso-lago-della-cava-vert.jpg)
Casalgrasso si racconta
Ël pont a l’é stàit costruì dl’Eutsent, quand che ël cors dla rivera a l’é stàit modificà drissand le numerose anse responsabile dle frequente inondassion ch’a tocavo ‘l pais.